Genealogia

herbu Napiwo, kasztelan ksiąski 1273 r.

http://www.ipsb.nina.gov.pl/index.php/a/przybyslaw-borkowic-z-kozmina-h-napiwo

Biogram pochodzi z XXIX tomu Polskiego Słownika Biograficznego opublikowanego w 1986 r. Przybysław Borkowic z Koźmina h. Napiwo (zm. 1328), wojewoda poznański i starosta wielkopolski. Był synem Borka z Sierakowa i nie znanej nam z imienia siostry Dobrogosta z Dzwonowa h. Nałęcz. Określenie «Borkowic» nie było u P-a tylko prostym patronimium, lecz nazwą rodową (używali go także synowie P-a). Rodzina P-a używała herbu z wizerunkiem głowy jelenia (pieczęcie syna i wnuka P-a), w późniejszych wszakże pokoleniach zarzuciła go, przyjmując herb Borków pomorskich (trzy wilki). Była ona widocznie jedną z linii tego rodu, osiadłą w Wielkopolsce, i dlatego przez pewien czas wyodrębnioną. Nic natomiast (jak wykazała H. Polaczkówna) nie wiązało jej genetycznie z Wezemborkami. Najstarszym znanym przedstawicielem tej rodziny był dziad P-a Wojsław z Sierakowa. Wojsław został później kaszt. ksiąskim (1273); miał synów Borka (ojca P-a) i Wisława. Po wygaśnięciu Piastów wielkopolskich rodzina P-a opowiedziała się za Henrykiem głogowskim, chociaż jej główne posiadłości (Sieraków pod Międzychodem, Przewóz pod Śremem) znalazły się w granicach władztwa Władysława Łokietka. Borek z Sierakowa był z ramienia Henryka burgrabią kościańskim przed r. 1304, jego szwagier Dobrogost z Dzwonowa został po objęciu przez tego księcia całej Wielkopolski woj. poznańskim. W walce o intronizację Henryka w Wielkopolsce (1306) P. brał osobisty udział (świadczy o tym nadanie w r. n. sołectwa we wsi Psarskie, pod Śremem, ubogiemu rycerzowi, który w jego służbie stracił własne dobra). Restytucja rządów Łokietka (1313/14) nie zmieniła zrazu poglądów P-a; szkody wyrządzone przezeń katedrze gnieźnieńskiej najłatwiej związać z jego działalnością wojskową w obronie władzy Głogowczyków. Równocześnie bowiem wuj P-a Dobrogost z Dzwonowa wyrządził szkody katedrze poznańskiej; obydwie zaś katedry wielkopolskie opowiadały się wówczas gorliwie po stronie Łokietka. Do obozu tego po jakimś czasie przystał również P. Nastąpiło to najpóźniej w r. 1316, kiedy to Dobrogost z Dzwonowa zaczął występować w otoczeniu Łokietka, a sprzymierzeni z Głogowczykami Brandenburczycy próbowali zdobyć Dzwonowo. W r. 1318 P. darował katedrze gnieźnieńskiej wieś Wierzbiczany (pod Gnieznem), jako zadośćuczynienie za szkody. Nowemu swemu władcy oddał widocznie poważne usługi w dziele scalania Wielkopolski, bowiem cieszył się odtąd nieprzerwanie jego zaufaniem i rozpoczął w jego służbie błyskotliwą karierę polityczną. Tożsamość P-a z Przybysławem Chocholcem, który w r. 1319 występował w roli star. wielkopolskiego, choć zazwyczaj przyjmowana, wydaje się wątpliwa; chodzi raczej o Kujawianina Przybysława Trojanowica. Z pewnością natomiast P. przejął urząd star. wielkopolskiego po arcbpie Janisławie między 17 VIII 1320 a 9 II 1321. Urząd ten sprawował on do lata 1324. Po 5 VI 1320, a przed 16 IV 1321 mianował go nadto Łokietek woj. poznańskim po zgonie Dobrogosta z Dzwonowa. Był to pierwszy w dziejach Polski wypadek połączenia starostwa z najwyższą godnością ziemską. Objąwszy powyższe dostojeństwa, P. pogodził z bpem poznańskim Domaratem swych braci wujecznych z Dzwonowa (1321); odrzucił skargę sądową kmieci ze wsi Dolany przeciwko klasztorowi lędzkiemu (1322) i wystawił, jako przewodniczący sądu królewskiego w Wielkopolsce, trzy zachowane dokumenty w sporach o majętności. Na okres jego rządów starościńskich przypada poważne rozszerzenie władztwa Łokietkowego nad Obrą kosztem książąt głogowskich. P. zdobył w r. 1323 grody: Zbąszyń, Kopanicę i Przyprostynię, co podkreślił po latach (1338) dokument Kazimierza Wielkiego, nadający synowi jego Maćkowi gród i miasto Koźmin z 15 przyległymi wsiami. W rzeczywistości przynajmniej część tej darowizny otrzymał już P. z rąk Łokietka. Wg bowiem ówczesnego źródła krzyżackiego dokonywał on, za cichą zgodą króla, napadów na podróżujących szlakiem toruńsko-wrocławskim braci zakonu niemieckiego oraz kupców - poddanych krzyżackich. Zatrzymywał on ich «in seiner stat czu Hurle», tj. w mieście Koźminie nad Orlą (identyfikację przesądza dokument Maćka Borkowica z r. 1350), położonym na wspomnianym szlaku. M. in. dostał on wówczas w swe ręce pieczęć herbową w. mistrza. Działalność P-a skierowana była przeciw groźnym dla Polski, w obliczu przewidywanej wojny, krzyżackim kontaktom politycznym z księstwem wrocławskim, a może i z Czechami. Po przejściu starostwa (między 13 VII a 27 VIII 1324) w ręce Krzywosąda z Ostrowiec P. występował, jako woj. poznański, na większości wielkopolskich dokumentów króla. Wraz z innymi dostojnikami tej ziemi poręczył zawarte w Nakle (1325) przymierze Polski z książętami Pomorza Zachodniego przeciwko Brandenburgii. Niewątpliwie brał udział w wojnie z Marchią, a zwłaszcza w wielkiej wyprawie z r. 1326. Po raz ostatni pojawia się na dokumencie z oktawy św. Michała (30 IX - 5 X) 1327 r. Wg „Nekrologu” lubińskiego zmarł 4 VIII 1328. „Nekrolog” podkreśla, że był rycerzem pasowanym. P. pozostawił co najmniej dwóch synów: Borka z Grodziska, kaszt. międzyrzeckiego i świadka w procesie polsko-krzyżackim z r. 1339, oraz Macieja (Maćka) Borkowica, woj. poznańskiego, przywódcę konfederacji rycerskiej z r. 1352 (zob.). Dziedziczenie potomków P-a w Grodzisku (jeszcze w początku XIV w. należącym do innej rodziny, może h. Samson) najłatwiej wytłumaczyć jego małżeństwem - prawdopodobnie z córką woj. poznańskiego Piotrka, siostrą Prędoty - ostatniego z dawnych właścicieli. Zapewne synami P-a byli nadto: Wincenty, dziekan gnieźnieński, oraz brat jego Andrzej z Przewozu (także zwany Borkowicem), kaszt. kaliski. Dobra Andrzeja (Przewóz) i jego prawdopodobnych potomków (Ptaszkowo) sąsiadowały bowiem z majętnościami P-a i jego potomków (Psarskie, Grodzisk); ważna jest tu zwłaszcza łączność Ptaszkowa z Grodziskiem, jako świeżą posiadłością Borkowiców. Natomiast «Przybysław wojewodzic», wpisany pod dn. 15 V do „Nekrologu” lubińskiego, nie był raczej synem P-a, lecz jego wnukiem, a (znanym również z Długosza) synem Maćka Borkowica. Do wnuków P-a należał także Józef z Grodziska (syn Borka), przez H. Polaczkównę (która nie znała osoby Borka) mylnie uznany za syna P-a. O córkach P-a nic nie wiadomo. Jego synowicą (po nie znanym nam z imienia bracie) była Wisława (Wichna), dziedziczka Sierakowa i żona woj. kaliskiego Beniamina z Uzarzewa h. Zaręba (w literaturze widziano w niej błędnie żonę Maćka Borkowica). Innego brata P-a można dopatrzyć się (J. Pakulski) w sędzim poznańskim Wojsławie z Gryżyny. P. i Wojsław występowali często razem, a wśród Borkowiców Gryżyńskich powtarzały się imiona: Przybysław, Andrzej, Maciek i Borek. Zwraca przy tym uwagę przekaz Długosza o rzekomym bracie Maćka Borkowica - Janie z Czacza, który po katastrofie Maćka spiskował przeciw Kazimierzowi Wielkiemu. Jak zauważył już I. Zakrzewski, wiadomość Długosza odnosi się w istocie do Michała z Czacza h. Szaszor; mógł on być najwyżej krewnym po kądzieli lub powinowatym Borkowiców. Związek ten wyjaśnia suplika Wojsława młodszego z Gryżyny (syna sędziego Wojsława), wniesiona do papieża (1360) w sprawie jego siostrzeńca, kleryka diecezji poznańskiej Jana Michałowica. Michał z Czacza był zatem żonaty z córką sędziego Wojsława - a więc siostrą stryjeczną Maćka Borkowica, jeśli Wojsław i P. byli braćmi. Wpol. Słown. Biogr., s. 600 (tamże wcześniejsza literatura); - Pakulski J., Starostwo wielkopolskie w latach 1306-1352, „Studia i Mater. do Dziej. Wpol. i Pomorza” T. 25: 1982 s. 49, 51-4, 62-3; - Cod. Pol., I-II; Długosz, Annales, liber IX 292-3; Kod. Wpol., I-III; Lites, Wyd. 2., I 111, 336, 432; toż, Wyd. 3., I 63; Mon. Pol. Hist., IV 295; Mon. Pol. Vat., III 404; Nekrolog opactwa Panny Marii w Lubiniu, Pomniki Dziej. Pol., S. II, IX cz. 2; Z archiwum Zakonu Niemieckiego. Analekta z wieku XIV i XV, Arch. Kom. Hist. AU, Kr. 1909-13 XI 221, 245. Janusz Bieniak