Poraj

herbu Grabie

ksztalcic sie zaczal u Jezuitow w Kaliszu, dokonczyl nauk w Paryzu i Rzymie, proboszcz infulat chocki, kanonik gnieźnieński i krakowski, nastepnie kantor gnieźnieński, proboszcz poznański, proboszcz miechowski, opat mogilski, administratoropactwa swietokrzyskiego, podkanclerzy koronny 1721-1735 r.,kanclerz orderu Orła Białego 1730 r., biskup łucki 1731 r.,biskup krakowski 1732 r., kardynal 1737 r., mianowany prymasem17.12.1738 r., zrzekl sie tej godnosci 07.01.1739 r.; w1743r. otrzymał choragiew husarska po Czapskim. Gorliwy stronnik Sasow, koronowal Augusta III-go, bardzo dobry mowca, przy tym pobożny , zacny, sprawiedliwy i dobroczynny.

Poniżej przedstawiam fragmenty artykułu Piotra Bilińskiego o prymasie Lipskim. Jan Aleksander Lipski herbu Grabie (1690-1746). Biskup krakowski, kardynał, podkanclerzy koronny. Urodził się w pierwszej połowie czerwca 1690 r. we wsi Olszyna w województwie kaliskim, jako syn Wacława i Barbary Miaskowskiej. Po początkowych naukach w prowincjonalnym Kaliszu udał się na studia do Rzymu, a później na Sorbonę. W 1717 roku ukończył ją z tytułem doktora praw. Od najmłodszych lat był przeznaczony do stanu duchownego, w 1711 roku otrzymał niższe święcenia z rąk prymasa Szembeka, a następnie święcenia subdiakonackie oprawione kanonią gnieźnieńską (1714). Biskup krakowski, kardynał, podkanclerzy koronny. Urodził się w pierwszej połowie czerwca 1690 r. we wsi Olszyna w województwie kaliskim, jako syn Wacława i Barbary Miaskowskiej. Po początkowych naukach w prowincjonalnym Kaliszu udał się na studia do Rzymu, a później na Sorbonę. W 1717 roku ukończył ją z tytułem doktora praw. Od najmłodszych lat był przeznaczony do stanu duchownego, w 1711 roku otrzymał niższe święcenia z rąk prymasa Szembeka, a następnie święcenia subdiakonackie oprawione kanonią gnieźnieńską (1714). Pełne święcenia kapłańskie przyjął w 1719 roku. Już wtedy czerpał duże dochody z licznych kościelnych beneficjów (m.in. był prepozytem w Chodaczu, w Poznaniu, w Miechowie i we Wschowej, dalej kantorem gnieźnieńskim, kustoszem warszawskim i opatem Mogilskim). Po powrocie ze studiów do kraju związał się z dynastią Saską. Był dobrym kompanem przy kielichu króla Augusta II Mocnego, który mawiał, że Lipski ma mocniejszą głowę od niego. Dzięki królewskiej przyjaźni i protekcji wpływowego ministra Henryka Bruhla uzyskał podkanclerstwo koronne (1724). Odtąd większość czasu spędzał na drezdeńskim dworze przy boku króla. Jako nowo mianowany podkanclerzy otrzymał w roku 1726 Order Orła Białego (najstarsze odznaczenie polskie). Wraz z karierą polityczną szybko awansował w hierarchii kościelnej, zostając najpierw biskupem łuckim (1732), a następnie po śmierci bpa Felicjana Szaniawskiego biskupem krakowskim (19.12.1732). Obok Bruhla, Szaniawskiego i Poniatowskiego, Lipski należał do najbliższych współpracowników Augusta II. W 1728 roku bronił lennego księstwa kurlandzkiego przed zakusami Rosji, o której pisał: „Moskwa tak śmiele opiekuje się tą prowincją, nie mając żadnego względu na prawa narodów, iż cała Europa krzywdę naszą uznać powinna”. Jednak podczas elekcji (1733) nowego króla poparł w staraniach do tronu polskiego kandydata Rosji Augusta III Wettyna, którego koronował wraz z żoną Marią Józefą w Katedrze Wawelskiej 17.01.1734 roku. Przeciw wyborowi Augusta III opowiedzieli się konfederaci dzikowscy skupieni wokół byłego króla Stanisława Leszczyńskiego. Wybuchła wojna domowa, która dzięki militarnemu poparciu Rosji zakończyła się zwycięstwem Augusta III Sasa, gdyż po zdobyciu przez feldmarszałka rosyjskiego Munnicha Gdańska (1734) Stanisław Leszczyński musiał uchodzić na dwór swojego zięcia Ludwika XV (zmarł w Lotaryngii w 1766 roku). W uznaniu zasług Lipskiego August III uzyskał od papieża Klemensa XII paliusz kardynalski w 1737. (Lipski był jedynym kardynałem polskim w XVIII wieku). Jako ciekawostkę można podać, że papież podarował królowej Marii Józefie Złotą Różę przechowywaną obecnie w skarbcu katedralnym. Po śmierci prymasa Potockiego w roku 1738 Lipski został mianowany arcybiskupem [i prymasem Polski lecz z tych godności po miesiącu zrezygnował]. Za jego duszpasterskiej działalności katedra przeżyła swój barokowo-rokokowy renesans. Znakomity włoski architekt Franciszek Placidi w latach 1743-1746 przebudował dla niego w stylu barokowym kaplicę pod wezwaniem św. Mateusza i Macieja, ozdabiając ją alegoryczną polichromią i pomnikiem nagrobnym z popiersiem kardynała i herbem Grabie. Placidi zaprojektował również barokowy ołtarz, w którym mieści się czarny krucyfiks św. Królowej Jadwigi, a następnie dwa pomniki nagrobne królów Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego.Pomimo złożenia pieczęci podkanclerskiej w 1735 roku (biskupstwo krakowskie wykluczało sprawowanie funkcji państwowych) nie wycofał się z życia politycznego, stając się prawą ręką nieudolnego Augusta III Sasa. Po wybuchu wojny w sprawie o sukcesję austriacką oponował przeciwko planom hetmana Józefa Potockiego, sprzymierzenia się z królem pruskim Fryderykiem Wielkim przeciwko Marii Teresie. Pragnął przeprowadzić aukcję wojska i oprzeć się na sojuszu z Rosją przeciwko zaborczym Prusom. Ubolewał nad upadkiem obyczaju politycznego w Polsce i wszechwładzy Liberum veto, pisząc: „Najboleśniejsze jest to, że na własne oczy patrzymy na to, jak prawa są deptane i pogardzane, i jak coraz większe dzieją się nadużycia i błędy w sprawach publicznych, przecież nasi przodkowie wszystko to święcie szanowali, a teraz to wszystko upada”. Załamany zerwaniem sejmu grodzieńskiego (1744) zmarł w Kielcach 20.02.1746 roku i został pochowany w katedrze na Wawelu.Na początku XX wieku historyk pochodzenia żydowskiego, Szymon Askenazy, wyraził o Lipskim bardzo negatywną opinię: „niemałego sprytu, zdolności, wymowy, ale bez żadnych podstaw moralnych, intrygant, karciarz i smakosz, który bawiąc się, robił politykę, a przede wszystkim własną karierę, więcej przesiadując za stołem biesiadnym Augusta II albo w gabinecie ministerialnym Bruhla, aniżeli w swojej diecezji, dał gorszący przykład nieposzanowania dla wysokiej godności księcia, Kościoła i podniosłych obowiązków duszpasterskich.” Sąd ten jest przesadny i wręcz fałszywy, wyrażający antyklerykalną postawę autora. Odmienną opinię przedstawił wybitny krakowski nowożytnik Józef Gierowski, uznając, że „Lipskiemu nie można odmówić zdolności, dobrego rozeznania w polityce międzynarodowej, umiejętności znajdowania kompromisu, lojalności wobec dworu, troski o dobro Rzeczypospolitej. (...) Był zwolennikiem silnej władzy monarszej i w dynastii Wettynów widział realizatorów tej koncepcji. Zależało mu również na podniesieniu znaczenia Polski, jakkolwiek w ówczesnych warunkach był przeciwnikiem bezpośredniego włączenia się do konfliktów zbrojnych, a za właściwą drogę uważał wewnętrzne wzmocnienie. Z tego względu można więc w nim dostrzec coś więcej niż kreaturę dworską - był realistą politycznym”. (J. Gierowski, s.430). - Rafal Boguslawski

6068 (Kuczków)1690.15/VI. (Borucin) Jan, s. G. Wacława Lipskiego i Barbary Miaskowskiej -- G. Wojc. Stawicki i G. Marjanna Jabłkowska